Zo kom je met mindfulness van een onrustig gevoel af

Wat is eigenlijk een onrustig gevoel? Volgens het woordenboek ben je onrustig als je een nerveus en gejaagd gevoel hebt. Mensen die met mindfulness beginnen komen er vaak achter dat ze ook een onrustig of gehaast gevoel hebben als er geen dringende dingen op de agenda staan. Als je tijdens deze momenten even de tijd neemt om ook echt lichamelijk te voelen, kun je misschien opmerken dat je een overmatige spierspanning of een iets hogere ademhaling hebt. Sommige mensen hebben zelfs chronisch een zenuwachtig/onrustig gevoel in buik of borst. Net als alle symptomen in onderstaande figuur, wordt een onrustig gevoel in de buik of de borst veroorzaakt door een teveel aan stresshormoon. Als je constant te veel dopamine en adrenaline in je lichaam hebt kun je altijd een onrustig gevoel in je buik en borst hebben. In onderstaand artikel leggen we uit hoe je hier met mindfulness vanaf kunt komen. 

Liever niet verder lezen en meteen beginnen, dat kan nu met de gratis online cursus

We zijn allemaal zo chronisch nerveus dat we het ‘druk’ zijn gaan noemen. Tegenwoordig ben je zelfs geen volwaardig mens meer als je het niet druk hebt. Het haastig bewegen naar het volgende moment zorgt er voor dat alle onrustige gevoelens onder het tapijt worden geschoven. Als je je snel beweegt voel je immers niets meer. 

De hele dag met mindfulness het onrustige gevoel blijven voelen 

Met mindfulness word je je bewust van je lichaamsgevoel. Vraag je daarom zo vaak mogelijk af: Hoe voel ik mij nu? Welke emoties zijn er? Ben ik boos, verdrietig, vrolijk, geïrriteerd, onrustig of geërgerd en hoe ga ik met deze emotie om? Vaak haasten wij ons naar het volgende moment omdat we snel van de vervelende situatie weg willen rennen. Door de haast kun je een onrustig gevoel vaak moeilijk waar nemen en dit is stiekem ook een bijkomend voordeel van het hebben van haast. 

Als je de dingen dus iets langzamer doet kun je jezelf afvragen; hoe voel ik mij nu? Probeer de subtiele achtergrondemoties te voelen. Misschien ben je wel een heel klein beetje geïrriteerd of is er een onrustig gevoel en doe je de taak snel om van dit gevoel af te komen. Als je begint met mindfulness ontdek je echter dat haast vaak juist een wegrennen is van vervelende gevoelens, in plaats van een rennen naar fijne gevoelens. 

Het is goed om te weten dat je meestal wegrent van een onrustig gevoel en niet van de vervelende gedachtes. Ons hoofd zoekt steeds naar een nieuwe verklaring voor dezelfde oude onrustige gevoelens die er altijd al waren en nooit zijn aangepakt. Zo kan het lijken dat je onrustig bent, omdat het moment niet is zoals je dat graag zou willen. Als het moment wel perfect is kom je er achter dat je je nog steeds onrustig voelt. Dit is de reden waarom veel beroemdheden en sterren depressief worden, ze worden door de perfecte situatie gedwongen om de onrustige gevoelens die er altijd al waren onder ogen te komen. 

Het leven heeft met mindfulness ook zin als je je niet ‘nuttig maakt’ 

Haast is niet alleen te verklaren door het wegrennen van vervelende gevoelens. We hebben ook haast omdat we liever ergens anders willen zijn dan in dit moment. We lopen dus voortdurend weg uit ‘het nu’ omdat we weg vluchten van de vervelende gevoelens op zoek naar de fijne gevoelens. 

Als je een kop koffie aan het maken bent is de waarde van het moment vaak alleen dat je straks kan genieten van je koffie. Je bent tijdens het maken van de koffie dus alleen bezig bent het nut, het einddoel. We zijn geneigd iets alleen waardevol te vinden als het nut heeft. Volgens het woordenboek is dit de betekenis van nut: voordeel; opbrengst. We haasten ons naar het volgende moment, omdat dit moment volgens ons meer nut heeft. 

Iets heeft volgens onze manier van leven dus alleen waarde als het nuttig is, iets aan ons kan toevoegen. Met andere woorden: iets is niet nuttig en heeft geen zin als je er niet beter van wordt. De zin van het leven wordt alleen nog gezocht in wat wel of geen nut heeft, terwijl nut helemaal niets met de zin van het leven van doen heeft. We hebben allemaal constant een onrustig gevoel, omdat we de zin van het leven alleen in nut zoeken. Als je even niets te doen hebt, heb je het gevoel dat je iets beters zou moeten doen met je tijd. We krijgen letterlijk het gevoel niets waard te zijn, dat ons leven niets waard is als we ons niet ‘nuttig maken’. 

We krijgen helemaal een onrustig gevoel als we heel lang aan een project hebben gewerkt waar uiteindelijk niets mee wordt gedaan. Dezelfde frustratie en onrust voelen we als we de koffie verkeerd hebben gezet waardoor we opnieuw moeten beginnen met zetten. Omdat we overnieuw moeten beginnen hebben we het gevoel dat de bestede tijd voor niets is geweest. Omdat we denken dat het leven alleen zin heeft als het nut toevoegt, zijn de ‘verkeerd bestede’ momenten weggegooide tijd. 

Omdat we het leven alleen iets waard vindt als het nuttig is, onderscheiden we twee soorten momenten. Momenten waarin we iets doen waar we later iets aan hebben en momenten waar we deze arbeid oogsten. Dus respectievelijk koffie zetten en koffie drinken. Het maken van koffie heeft alleen waarde als wij de koffie ook daadwerkelijk opdrinken. Het moment van het koffie zetten is dus ondergeschikt, heeft minder waarde, dan het moment waarop je de koffie drinkt. 

Het probleem met dit rangschikken van momenten naar hun waarde, is dat iedere moment aan waarde onderschikt is aan een ander, leuker, moment. Je kunt jezelf de hele dag eens afvragen aan welk moment het huidige moment qua waarde ondergeschikt is. Geniet je volledig van je koffie of ben je tegelijkertijd aan het uitkijken naar het volgende, nog veel leukere moment? Je zult er achter komen dat elk moment qua waarde weer onderschikt is aan een vorig moment. Door deze oefening word je je dus bewust van wat echt waarde voor jou heeft. 

Een onrustig gevoel wordt veroorzaakt doordat je constant ergens anders wilt zijn 

Het probleem is dat we zelfs tijdens onze meest waardevolle momenten doorgaan met het ondergeschikt maken van momenten in waarde. Als je op huwelijksreis bent is de busreis minder waardevol dan de strandwandeling en de strandwandeling minder waardevol dan de innige omhelzing tijdens de strandwandeling. Zo willen we stiekem altijd ergens anders zijn dan waar we zijn en zijn we altijd onrustig. Omdat we zo toeleven naar het moment dat de grootste waarde heeft, valt dit moment vaak ook nog tegen. Zelfs de innige omhelzing gaat na 10 minuten vervelen. 

Als je elk moment op zijn waarde kan schatten wordt je leven meer dan het verzamelen van hoogtepunten. De zin van het leven ligt niet in een Facebook gevuld met ijzersterke momenten, omdat 99 procent van de tijd zich tussen deze momenten in bevindt. Als deze tijd geen waarde voor je heeft, heb je nog steeds een leeg en vooral onrustig bestaan. 

Omdat dit leven van doel naar doel zoveel onrust en stress met zich mee brengt komen veel mensen die met mindfulness in ‘het nu’ willen leven veel onrust tegen. In de eerste plaats komt dit onrustige gevoel doordat je je verzet tegen wat in het huidige moment aanwezig is. Je verzet je tegen het koffie zetten, omdat de waarde ervan pas komt als je de koffie aan het drinken bent. Dit hollen naar de toekomst geeft veel onrust. 

Het onrustige gevoel is echter daarnaast vooral een overblijfsel van alle eerdere haast en vervelende dingen die ooit zijn gebeurd. Om dit te kunnen voelen zul je echt even langzamer moeten bewegen en met je aandacht je lichaam bewonen. Dit langzame bewegen is in dat moment extra moeilijk, omdat deze kleine vervelende emotie vaak juist de reden is waarom we snel van de taak af willen zijn. Als je merkt dat je een  licht geïrriteerd of onrustig gevoel hebt, vraag je dan eens af; wat is de waarde van dit moment? Omdat we alleen maar bezig zijn met het nut van de handeling, dus het eindresultaat, bewegen we gehaast. Probeer dus de hele dag te bewegen met gratie. Je zult merken dat het maar wat moeilijk is om bij de nare lichamelijke gevoelens te blijven. 

Als je merkt dat je je verzet tegen dit moment, dan werkt het niet om je best te doen om dit moment leuk te maken of te vinden. Dit positief denken kost alleen maar meer energie en je bent stiekem nog steeds aan het proberen om het moment te veranderen, hetgeen weer meer verzet oplevert.  

Mindfulness maakt gebruik van een onrustig gevoel 

Je kunt je al beter voelen tijdens de saaie handelingen van het koffie zetten. De rust die je zoekt in de koffie is er altijd al. Deze rust voelt zelfs nog beter dan de rust en bevrediging van de koffie. Zelfs al laat je de koffie vallen en moet je helemaal opnieuw beginnen met zetten. Zelfs dan is de rust waar je zo naarstig naar op zoek bent aanwezig. Het enige wat je hoeft te doen om de rust in dat moment te vinden is stoppen met zoeken van de rust, vrede en bevrediging in het volgende moment. De enige reden dat je rust en bevrediging voelt als je een groot project geslaagd hebt afgerond, is dat je dan voor het eerst even stopt met zoeken.

Als je stopt met zoeken en hier bent met je aandacht kan er een vrede zijn die het verstand te boven gaat. Dat komt omdat het verstand alleen maar de vrede kent als alle doelen van het verstand bereikt zijn en alles is zoals het volgens jou zou moeten zijn. Dit is ook de reden dat je nooit vrede kunt vinden met je hoofd, omdat vrede niets te maken heeft met omstandigheden. Dit blijft het moeilijkste onderdeel van mindfulness om te begrijpen, omdat je het alleen kunt leren voelen. Het hoofd verzet zich erg tegen het zijn in het moment, omdat het niet kan bevatten dat er ook vrede kan zijn tijdens minder leuke omstandigheden. 

Het hoofd ziet het nut er dus niet van in om juist extra rust te nemen tijdens vervelende momenten. Het hoofd ziet dit zelfs als gevaarlijk, gevoelens van stress lijken het hoofd in eerste instantie namelijk te vertellen dat het moet vluchten. Je kunt de vrede daarom ook alleen maar in je lichaam ervaren, niet in je hoofd. Blijf dus vooral je lichaam voelen als je extra tijd neemt tijdens moeilijke momenten en verwacht vooral niet dat je ineens vredige gedachten krijgt. Het lichaam kan zelfs ontspannen en diepe rust ervaren, ook al zijn er vervelende gedachten aanwezig. Het enige wat jij hoeft te doen, is de vervelende lichamelijke dingen blijven voelen en je lichaam de tijd geven. 

Als je jezelf afvraagt tijdens een vervelend moment: wat is de waarde van dit moment?, dan kan het antwoord altijd innerlijke rust en vrede zijn. Het leven heeft dus altijd waarde. 

Janco König is klinisch psycholoog en meester in de rechten. Hij is gespecialiseerd in mindfulness-interventies en meditatie voor stressreductie. Hij geeft sinds 2009 mindfulnesstrainingen en heeft meer dan tien jaar persoonlijke ervaring met mindfulness en andere meditatiedisciplines. Zijn passie is zelfontdekking en ontwikkeling in zichzelf en anderen.