Mindfulness oefeningen voor chronische pijn

Mindfulness oefeningen voor chronische pijn

Deze oefening gaat over omgaan met (chronische) pijn. Hier gratis kun je met de online cursus beginnen.

Chronische pijn is in de mindfulness de grootste test die er is, nog meer dan emotionele pijn. Mindfulness leert je dat je pijn alleen maar erger maakt als je het weg wilt hebben, je hebt dan immers naast de pijn ook nog je frustratie. Deze frustratie leidt weer tot spanning die de chronische pijn ook weer erger maakt. Chronische pijn is de grootste mindfulness test, omdat je heel duidelijk merkt of je dit moment accepteert, of stiekem toch naar het volgende moment toe aan het werken bent. Als je chronische pijn hebt kun je twee dingen doen die helpen: 

  1. Met al je aandacht in de pijn zijn zonder iets te willen. 
  1. Met je aandacht in een ander lichaamsdeel zijn en de pijn op de achtergrond toelaten. In zowel het eerste als het tweede geval vlucht je niet weg van de pijn en probeer je hem ook niet weg te duwen. Je voelt met pure aandacht, je voelt door niets te doen of te willen. Het is dus een rusten met je aandacht in de pijn of naast de pijn. 

Lichamelijke chronische pijn is dus de grootste mindfulness test, omdat het heel moeilijk is om te rusten met je aandacht, in plaats van iets te doen met je aandacht. Het is dus de ultieme oefening om te kijken of je te allen tijde in de zijnsmodus, in plaats van in de doe modus, kunt blijven. hierin te blijven en de chronische pijn niet weg te duwen met je aandacht of met je aandacht in iets anders te vluchten. 

Afbeeldingsresultaat voor stone in the shoe"

Chronische pijn, mindfulness en de Buddha 

Volgens de Buddha is er fysiek en emotioneel lijden. Tot zover niets nieuws. De grote uitvinding van Buddhade nobele waarheid, namelijk dat dit lijden en deze fysieke, zelfs chronische, pijn niet het probleem zijn, maar alleen ons verzet hiertegen. Dit verzet komt in twee vormen: je wilt iets wat er nu even niet is, of je wilt iets niet wat er juist nu wel is. Oftewel: 

Verlangen: je verlangt naar het moment waarop je van je chronische pijn af bent. Zo wil je liever niet meer last van je migraine hebben en verlang je dus naar het moment dat de lichamelijke pijn over is. 

Gehechtheid: je wilt een fijne ervaring steeds weer opnieuw ervaren of blijven ervaren. Je wilt vrij blijven van je chronische pijn en hecht dus aan dit pijn vrije moment. 

In je eigen leven ervaar je dit verzet tegen chronische pijn, maar ook alle andere vormen van pijn, altijd als een combinatie van verlangen en gehechtheid. Je verlangt namelijk altijd naar een ervaring die je eerder als erg prettig heb ervaren, je bent dus gehecht aan deze eerdere ervaring. In het begin van je mindfulness beoefening ben je je nog alleen bewust van de grote verlangens. Het verlangen is het sterkst in jou als het verzet het grootste is, dit gaat altijd samen, omdat de grootte van het verzet wordt veroorzaakt door de intensiteit van het verlangen. Je wordt in het begin dus pas bewust wakker in het moment als het verzet in jou het grootste is. Als er iets fout loopt op je werk word je wakker, als de chronische pijn op een behoorlijk punt zit ook. Dit wakker worden wordt veroorzaakt door het verlangen naar een moment waarin er geen tijdsdruk, pijn of stress is. Hoe sterker de pijn of de stress, hoe sterker het verlangen naar een rustiger of pijnvrij moment. Dit verlangen kan je natuurlijk alleen hebben doordat je eerder wel rustiger momenten en momenten zonder chronische pijn hebt gekend, je bent er dus aan gehecht. 

Het geheim van omgaan met chronische pijn is altijd bij je pijn zijn, het zelfs opzoeken 

Door mindfulness te beoefenen word je je meer en meer bewust van al je verlangens en dus van al je lichamelijke pijn en lijden. Omdat je je door mindfulness nog bewuster wordt van je chronische pijn lijkt het in het begin van je mindfulness beoefening wel alsof je meer pijn en lijden hebt dan toen je nog niet aan mindfulness was begonnen. Daar komt ook nog bij dat je naast het bewuster worden van je chronische pijn je nu ook nog bewuster wordt van al het emotioneel lijden. Als je nu bijvoorbeeld je aanrecht bewust aan het schoonmaken bent voel je nu ook alle kleine pijntjes die je eerder niet voelde en ook nog de emotionele weerstand van het niet willen schoonmaken. Hoe bewuster je door de mindfulness je lichaam blijft voelen, hoe meer je er achter komt dat je eigenlijk liever iets anders doet en iets anders wilt voelen. Dit klinkt misschien niet als een ontdekking, de ontdekking zit hem in de bewustwording dat je door dit emotioneel lijden van het verlangen zelf nog meer pijn en lijden aan het produceren bent. Zo gaat het verlangen gepaard met een subtiele spanning in voeten, billen, schouders en nek. De adem iets hoger en sneller. Een heel licht gejaagd gevoel in je borst en buik. De fysieke pijn die er is wordt er zelfs sterker door. 

Als je in de automatische piloot verder gaat verdwijnen al deze sensaties meteen weer als sneeuw voor de zon. Door de mindfulness ontdek je pas hoe zeer de automatische piloot bedoeld is om al het lijden die deze subtiele verlangens met zich mee brengen te onderdrukken. Waar de automatische reactie op het grote lijden er een van mindfulness en bewustwording is, kom je er achter dat bij het kleine lijden de automatische reactie er een is van preventief onderdrukken. Door de dingen zonder mindfulness een beetje gejaagd te doen hoefde je niet te voelen hoe sterk het verlangen en het hierdoor veroorzaakte lijden echt was. Omdat het hierbij gaat om een klein lijden is het des te moeilijker om met dit automatische gedrag te stoppen. Gelukkig helpt de mindfulness hier weer bij, hoe beter je gaat voelen door de mindfulness oefeningen, hoe bewuster je je wordt van het subtiele fysieke lijden veroorzaakt door je gejaagde handelingen. Naar mijn ervaring is er dus maar één manier om mindfulness in je leven te integreren: meer pijn lijden. 

In de meeste mindfulness trainingen blijkt bovenstaand proces van het verschuiven van het lijden van de grote dingen naar de kleinere, meer alledaagse, vormen van lijden zich bij de meeste deelnemers te voltrekken. In het begin van de mindfulness training is er meestal nog veel verzet tegen het bewuster ervaren van dit ‘kleine’ lijden. Als ik bijvoorbeeld als tip geef om handelingen nog langzamer te doen als ze vervelend zijn, is de vraag meestal of je niet gelukkiger wordt als je zo snel mogelijk van de nare dingen af bent. Als je echter altijd zo gejaagd aandacht geeft en de meeste momenten slechts ziet als een middel om naar een volgend, nog leuker moment te komen, wordt deze manier van aandacht geven jouw basisstand. Vol verbazing constateren deze mensen dan dat ze op vakantie nog steeds met veel onrust rondlopen. 

Binnen het Boeddhisme is een Boeddha iemand die wakker is. Mindfulness laat je door dit wakker worden in het moment het leven dus ervaren zoals het echt is. Bovenstaande drang om alleen maar wakker te zijn als het leven leuk is en half wakker te zijn tijdens de saaie momenten of momenten van (chronische) pijn is voor mij de essentie van mindfulness. Zelf merk ik keer op keer dat het verlangen naar een volgen leuker moment ervoor zorgt dat ik minder helder wakker in het moment aanwezig ben bij de minder leuke momenten. De momenten waarop de pijn bijna niet aanwezig is zijn nog moeilijker om wakker waar te nemen, dan de momenten van sterke pijn. Zoals boven uitgelegd komt dit door de automatisch ingebakken tendens om naar het volgende moment toe te werken. Omdat de pijn niet sterk genoeg is om je wakker te schudden, zal dit dus met zelfdiscipline en pure mindfulness meditatie beoefening moeten gebeuren. In mijn geval is dat elke dag mediteren en gedurende de dag juist tijdens de vervelende momenten de dingen langzamer doen. De meditatie zorgt ervoor dat ik vaker wakker word tijdens de dag, zodat ik bewust de keuze kan maken om de dingen langzamer te gaan doen. 

Nu heeft het Boeddhisme nog veel meer uitgangspunten naast dit centrale pijn en lijden. Zo zijn er zogeheten ‘waarheden’ zoals, juist spreken, handelen, denken, etc. Uit eigen ervaring heb ik gemerkt dat het nastreven hiervan alleen maar leidt tot geforceerd goed gedrag. Als de (chronische) pijn op de achtergrond nog niet volledig omarmt is, is het goede gedrag slechts een dogmatisch laagje fineer. Op een gegeven moment ging ik zelf in het laagje geloven, waardoor het nog moeilijker werd om de pijn bewust wakker waar te nemen. Er is naar mijn ervaring dus maar één toetssteen voor de werkelijkheid en dat is, hoe ga je nu om met pijn en lijden. 

 

Alternative Text

Janco König is klinisch psycholoog en meester in de rechten. Hij is gespecialiseerd in mindfulness-interventies en meditatie voor stressreductie. Hij geeft sinds 2009 mindfulnesstrainingen en heeft meer dan tien jaar persoonlijke ervaring met mindfulness en andere meditatiedisciplines. Zijn passie is zelfontdekking en ontwikkeling in zichzelf en anderen.